هیچ سازی برتر از ساز دیگر نیست. بلکه این علاقه شماست که ساز را نتخاب می کند. البته، اساتید و اهل فن توصیه می کنند که اگر بین انتخاب تار و سه تار مردد هستید آموزش را با سه تار شروع کنید. زیرا یادگیری سه تار به شما کمک خواهد کرد که تکینیک های تار را نیز راحت تر و سریعتر بیاموزید.
در هر صورت، تار و سه تار در تکنیک های نوازندگی تفاوت زیادی باهم ندارند و تنها در نحوه مضراب زدن با هم فرق می کنند.
تاریخچه تار و سه تار
در قدیم سه‌تار، که از خانوادۀ تنبور به حساب می آید، سه سیم داشته است. ولی با گذشت زمان کسانی چون فارابی و ابن سینا و بعد از آنان نیز ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را ضروری دانسته و سیم چهارم را به سه تار اضافه نموده اند. به سیم سوم سه تار، سیم مشتاق نیز گفته می شود، چرا که این سیم برای اولین بار توسط مشتاق علیشاه به این ساز اضافه شده است.
بر طبق روایتی گفته می شود که تار از زمان فارابی در ایران وجود داشته است. در نقاشی های کاخ هشت بهشت اصفهان و نقاشی های دیواری دوران زندیه نیز این ساز دیده می شود. از جمله افرادیکه در ایجاد تغییرات در ساختمان این ساز نقش داشته اند می توان به استاد درویش خان و نیز استاد یحیی دوم اشاره نمود.
نوازندگی تار و سه تار چه تفاوتهایی با هم دارد؟
تکنیک نوازندگی تار و سه تار مشابه یکدیگر است. تنها تفاوتی که میان آن دو وجود دارد، شیوه مضراب راست و چپ جابجا در این دو ساز است. در نوازندگی تار مضراب عادی یا راست، زخمه‌ای است که از بالا به پایین بر سیم وارد می‌شود و مضراب چپ مضرابی است که از پایین به بالا بر سیم فرود می‌آید. در نوازندگی سه تار، درست عکس این عمل اتفاق می افتد، یعنی مضراب راست سه تار از پایین به بالا، و مضراب چپ از بالا به پایین اجرا می‌شود.
سه‌تار را به وسیله یک مضراب فلزی که روی انگشت سبابه قرار می گیرد، می نوازند. البته بهتر است برای اینکه صدایی نرم‌تر ایجاد کند، آنرا با ناخن انگشت سبابه بنوازند. تار نیز به وسیله یک مضراب فلزی که معمولا از جنس برنج است و به انتهای آن موم چسبانده شده، نواخته می‌شود.
نکتۀ مهم در نواختن تار اینست که در تارنوازی مچ نوازنده باید حرکت کند و مضراب از بالا به پایین (یا برعکس) روی سیم ها نواخته شود، در حالیکه در سه تار نوازی این انگشت سبابه است که حرکت داده می شود و نوک آن روی سیم ها ضربه می زند.
ساختمان ظاهری تار و سه تار چه تفاوت هایی با هم دارند؟
از آنجائیکه تار دارای دو کاسه کوچک و بزرگ می باشد، نسبت به سه تار بزرگتر است. در حالیکه سه تار فقط یک کاسه گلابی شکل دارد.
همچنین، صفحۀ کاسه سه‌تار از جنس چوب توت یا گردو است، در حالیکه روی کاسه های تار را با پوست طبیعی یا مصنوعی می پوشانند.
تفاوت دیگر تار و سه تار در خرک های آنهاست. خرک تار بزرگتر بوده و دارای دو پایه است.
از دیگر تفاوتها می توان به دسته و جعبه گوشی‌های تار اشاره کرد. در تار به دلیل استفاده از ۶ سیم، پهنای دسته بیشتر است، تعداد گوشی‌ها به ۶ عدد افزایش یافته و اندازه جعبه گوشی‌ها نیز بزرگتر شده است.
شباهت های تار و سه تار
از جمله شباهت های تار و سه تار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تار و سه تار هر دو دارای ۲۵ پرده هستند که به شکل ۳ یا ۴ تایی روی یک دسته بسته شده اند. پرده بندی نیز در هر دوی آنها بر طبق فاصله دستگاه شور یا سل تنظیم می شود.
پرده های اصلی به صورت سه تایی یا چهارتایی بسته می شوند و انگشت گذاری نیز در تار و سه تار با هم تفاوتی ندارد.
تفاوت صدای تار و سه تار
صدای سه تار ظریف و زنگ دار است، در حالیکه تار صدای قویتری دارد، بم تر است و شفافیت و حجم صدای آن نیز بیشتر است. اما نکته مهم اینست که وسعت صدای هر دو ساز شباهت بسیار زیادی با هم دارد، زیرا سه تار معمولا 26 پرده دارد و تار نیز دارای 28 پرده است. اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید ایسنت که تغییرات آب و هوا و رطوبت بر روی پوست تار تأثیر می گذارد و آنرا دچار تغییرات صدای می کند.